Błędy wykonawcze tynków gipsowych

Fot. Mariusz Książek

Badaniom i ocenie technicznej poddano nowo wybudowane budynki mieszkalne wielorodzinne, w południowo-zachodniej części Wrocławia, stanowiące duże osiedle mieszkaniowe. Na podstawie wykonanych ocen technicznych tynków gipsowych maszynowych we wszystkich pomieszczeniach mieszkalnych, pokazano liczne błędy wykonawcze i rażący brak zgodności wykonania tynków gipsowych maszynowych z wymaganiami normowymi i warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót tynkarskich. W artykule dokonano także oceny aktualnego stanu technicznego wykonanych tynków gipsowych maszynowych w nowo wybudowanych budynkach mieszkalnych wielorodzinnych.

Podstawą do merytorycznego przedstawienia niniejszego artykułu są następujące czynności i dokumenty:

• szczegółowe oględziny i pomiary tynków gipsowych maszynowych w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych,
• analiza istniejącej dokumentacji technicznej i projektowej wykonania tynków gipsowych maszynowych,
• analiza prawidłowości wykonania tynków gipsowych maszynowych w zakresie zgodności z przepisami techniczno-budowlanymi i polskimi normami,
• analiza prawidłowości wykonania tynków gipsowych maszynowych w zakresie zgodności z projektem budowlanym, przepisami techniczno-budowlanymi i sztuką budowlaną,
• inwentaryzacja występujących błędów, uszkodzeń i nieprawidłowości w wykonaniu tynków gipsowych maszynowych,
•  szczegółowa dokumentacja fotograficzna,
• analiza przyczyn powstania uszkodzeń,
•  opracowania, dokumentacja techniczna, literatura i normy:

               [1]    Projekty budowlane budynków mieszkalnych wielorodzinnych;
               [2]    Projekty wykonawcze wraz z opisem technicznym;
               [3]    PN-B-10110:2005. Tynki gipsowe wykonywane mechanicznie – Zasady wykonywania i wymagania techniczne.

Ocena stanu technicznego wykonanych tynków gipsowych maszynowych
W wyniku przeprowadzonych licznych wizji lokalnych i poczynionych w ich trakcie obserwacji, w wyniku odkrywek, pomiarów, badań i sprawdzeń, dokonano oceny aktualnego stanu technicznego tynków gipsowych maszynowych w nowo wybudowanych budynkach mieszkalnych wielorodzinnych. Rezultaty przeprowadzonych badań i sprawdzeń oraz oględzin (wizji lokalnych) zawarto poniżej, dokumentując je licznymi i szczegółowymi fotografiami zamieszczonymi w niniejszym artykule. Tynki gipsowe – maszynowe, zgodnie z lit. [1] i [2] powinny być wykonane jak tynki kategorii III (najczęściej spotykane).

Kryteria oceny stanu technicznego tynków gipsowych maszynowych
Do oceny stanu technicznego tynków gipsowych maszynowych w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych przyjęto następującą klasyfikację ocen:

• Stan techniczny dobry – element wykończenia budynku (tynk gipsowy maszynowy) jest dobrze utrzymany, konserwowany, nie wykazuje zużycia i uszkodzenia. Cechy i właściwości materiałów odpowiadają wymaganiom normowym, stopień zużycia tynku 0–15%.
• Stan techniczny zadowalający – element wykończenia budynku (tynk gipsowy maszynowy) utrzymany jest należycie. Celowy jest remont bieżący, polegający na drobnych naprawach, uzupełnieniach, konserwacji, itp., stopień zużycia tynku 16–30%.
• Stan techniczny średni – w elementach wykończenia budynku (w tynku gipsowym maszynowym) występują niewielkie uszkodzenia i ubytki, nie zagrażające bezpieczeństwu użytkowania. Celowy jest częściowy remont kapitalny, stopień zużycia tynku 31–50%.
• Stan techniczny mierny – w elementach wykończenia budynku (w tynku gipsowym maszynowym) występują uszkodzenia o charakterze lokalnym, mogące stanowić zagrożenie bezpieczeństwa użytkowania. Celowy jest remont kapitalny, stopień zużycia tynku 51–70%.
• Stan techniczny zły – w elementach wykończenia budynku (w tynku gipsowym maszynowym) występują znaczne uszkodzenia i ubytki. Cechy i właściwości wbudowanych materiałów mają obniżoną klasę. Obiekt jest zagrożony awarią budowlaną (lub katastrofą budowlaną), stopień zużycia tynku 71–100%.

Ocena stanu technicznego tynków gipsowych maszynowych
Zgodnie z przyjętą klasyfikacją stwierdzono, że:

• aktualny stan techniczny tynków gipsowych – maszynowych, we wszystkich badanych pomieszczeniach mieszkalnych, jest średni, pomimo że są to mieszkania nowo wybudowane. Stan techniczny samego materiału (masy tynkarskiej – gipsowej) jest tylko zadowalający. Tynki gipsowe – maszynowe, zgodnie z lit. [1] i [2] powinny być wykonane jak tynki kategorii III (najczęściej spotykane). Wykonanie tynków gipsowych – maszynowych, we wszystkich badanych i ocenianych pomieszczeniach mieszkalnych, budzi poważne wątpliwości, co do jakości tynków. Prawie na wszystkich powierzchniach ścian mieszkań tynk jest nierówny, pofalowany i brak jest odpowiedniej gładkości oraz jednorodności tynku. Ponad to należy wskazać, że we wszystkich badanych i ocenianych mieszkaniach, brak było normatywnie zachowanych kątów prostych w narożnikach na ścianach i pomiędzy ścianami a sufitami oraz brak było pionów na ścianach. Należy także podkreślić, iż brak było odpowiedniej i normatywnej przyczepności normalnej tynków gipsowych – maszynowych do sufitów. W ponad 70–80% badanych pomieszczeń mieszkalnych wykonanie tynku na ścianach i sufitach było błędne i niezgodne z warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót tynkarskich oraz sztuką budowlaną.

Opracowanie wyników inwentaryzacji, badań i sprawdzeń tynków gipsowych-maszynowych
W miesiącach: wrześniu, październiku i listopadzie 2012 r. dokonano inwentaryzacji i dokładnych pomiarów wszystkich kątów w mieszkaniach, na całym osiedlu mieszkaniowym, normatywnym kątownikiem z kątem prostym, o wymiarach ramion: 100 × 50 cm. Dokonano także inwentaryzacji i dokładnych pomiarów odchyłek pionowych i nierówności tynków w pionie, które zmierzono normatywną łatą z poziomicą o długości 200 cm. Wyniki pomiarów, badań i sprawdzeń były zatrważające i przedstawiono je poniżej, dokumentując dokładną (szczegółową) dokumentacją fotograficzną.





We wszystkich badanych i ocenianych mieszkaniach, brak było normatywnie zachowanych kątów prostych w narożnikach na ścianach i pomiędzy ścianami a sufitami oraz brak było pionów na ścianach
Fot. Mariusz Książek

Aktualna do dziś pozostaje norma PN-B-10110:2005 Tynki gipsowe wykonywane mechanicznie – Zasady wykonywania i wymagania techniczne, dotycząca gipsowych tynków wykonanych maszynowo. W celu określenia wymagań technicznych (np. dopuszczalnych odchyleń powierzchni i krawędzi tynków) należy skorzystać z zapisów: Warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych.

W trakcie wykonania robót tynkarskich osoby nadzorujące powinny sprawdzić przygotowanie podłoża pod przyszły tynk. Podłoże musi być przygotowane zgodnie z ogólnie znanymi zasadami sztuki budowlanej oraz zaleceniami producenta tynków (zawarte w kartach technicznych wyrobów). W przypadku budownictwa nowego szczególną uwagę należy zwrócić na odtłuszczenie powierzchni elementów betonowych wykonanych w szalunkach. W większości przypadków jedną z głównych przyczyn odspojenia się tynków na sufitach i/lub na ścianach jest nierzetelne odtłuszczenie dolnych powierzchni betonowych stropów i/lub ścian.

Dość często osoby nadzorujące nierzetelnie odbierają powierzchnie betonowe wykonane za pomocą nowoczesnych systemów szalunkowych. Oprócz odtłuszczenia należy zwrócić uwagę na chropowatość powierzchni betonowych. Niekiedy okazuje się, że powierzchnie te są zbyt gładkie i zabezpieczenie ich tylko środkami podwyższającymi przyczepność (różnorodnymi gruntami) jest niewystarczające. W takich przypadkach oprócz gruntowania powierzchnie muszą być poddane odpowiedniej obróbce mechanicznej (np. szczotkowanie). W przypadku wykonania tynków na stykach różnych powierzchni (np. cegła–beton) należy udokumentować odbiór siatkowania powierzchni stykowych. Tutaj należy zwrócić uwagę na materiał siatki (musi być ocynkowana), rozmiar oczka siatki, wielkość zakładów siatki, rozstaw i liczbę szpilek na 1 m2. Przed rozpoczęciem gruntowania powierzchni (jeśli takie zostało przewidziane) należy sprawdzić i udokumentować wilgotność podkładu. Dopuszczalny poziom wilgotności podkładu zazwyczaj jest podawany w kartach technicznych preparatów gruntujących. Gruntowanie zawilgoconych powierzchni może przynieść odwrotny do zakładanego skutek – obniżyć przyczepność tynku do podkładu.

Bardzo często w celu oszczędności wykonawcy robót budowlanych stosują inne niż rekomendowane przez producenta tynku preparaty gruntujące. Takie zmiany należy skonsultować z producentem tynków ze względu na to, że składniki chemiczne zawarte w niesystemowych gruntach mogą być niekompatybilne z dodatkami stosowanymi w konkretnym tynku. Tynkowanie powierzchni można rozpocząć po pełnym wyschnięciu gruntu (czas schnięcia jest zawsze podawany w karcie technicznej gruntu).

Podczas odbioru podkładu bywa pomijana kwestia pomiaru wilgotności podłoża. Szczególną uwagę na wilgotność podkładu należy zwracać przy wykonaniu tynków w budynkach, w których występowały długie przerwy w pracach budowlanych. Nadmiernie zawilgocone podkłady mogą obniżyć przyczepność tynków gipsowych oraz przy pewnych warunkach być przyczyną zagrzybienia. Przy zastosowaniu tynku gipsowego wilgotność podłoża nie powinna być większa niż 6%.

Podczas prowadzenia robót tynkarskich osoby nadzorujące prace powinny zwracać szczególną uwagę na grubość i liczbę zaaplikowanych warstw tynków. W przypadku maszynowych tynków gipsowych większość producentów w kartach technicznych wymaga, żeby tynki były aplikowane jednowarstwowo. W przypadku konieczności wykonania drugiej warstwy stosowana jest zasada nakładania nowej warstwy na jeszcze niezwiązaną warstwę poprzednią. W większości przypadków minimalna grubość warstwy tynków gipsowych to 5 mm, maksymalna – 15 mm. Przekroczenie podanych grubości oraz nakładanie nowej warstwy tynku na już związaną warstwę dość często skutkują odspajaniem tynków od podłoża.

W trakcie wykonywania robót tynkarskich osoby nadzorujące powinny zwracać szczególną uwagę na warunki cieplno-wilgotnościowe występujące w pomieszczeniu. Większość producentów tynków gipsowych zaleca przeprowadzenie wykonania robót w temperaturach nie niższych niż +5oC i nie wyższych niż +25oC. Temperatury te nie powinny być przekraczane w trakcie dojrzewania tynków. W przypadku wykonania prac w okresie występowania ujemnych temperatur pomieszczenie nie powinno być podgrzewane palnikami gazowymi, ponieważ procesy chemiczne zachodzące podczas spalania gazu sprzyjają nadmiernemu zawilgoceniu tynków.

Warto, by osoby nadzorujące prace tynkarskie miały na uwadze składowanie tynków. Nieodpowiednie składowanie dość często doprowadza do niemożliwości wbudowania tynków.

W trakcie wykonania robót tynkarskich osoby nadzorujące oprócz wymienionych już czynności powinny sprawdzać, czy:

• do tynkowania stosowane są odpowiednie agregaty tynkarskie;
• zastosowane materiały są zgodne z założeniami projektowymi;
• dostarczone materiały mogą być stosowane w budownictwie w świetle obowiązującego prawa;
• zostały zachowane proporcje wody i suchej mieszanki (najlepiej dokonać tego, sprawdzając konsystencję zaprawy na wyjściu z agregatu tynkowego);
• technologia wykonania tynków jest zgodna z zaleceniami producenta oraz zasadami współczesnej wiedzy technicznej i sztuki budowlanej.

Podczas odbioru końcowego kontrola poprawności wykonania tynków gipsowych powinna obejmować sprawdzenie:

• zgodności wykonanych tynków z ustaleniami technicznymi – polega na ustaleniu, czy wykonane tynki w zakresie rodzaju i faktury są zgodne z założeniami projektu;
• materiałów – czy zastosowany materiał jest zgodny z założeniami projektowymi, czy posiada odpowiednie deklaracje zgodności, oraz sprawdzenie zapisów (dziennik budowy, notatki techniczne) z kontroli wykonanych w trakcie tynkowania;
• podłoży – dokonuje się na podstawie zapisów (dziennik budowy, notatki techniczne) dokonanych przed rozpoczęciem tynkowania;
• przyczepności tynku do podłoża – dokonuje się wizualnie oraz przez opukanie powierzchni otynkowanych drewnianym młotkiem; w przypadku wątpliwości przyczepność tynku do podłoża można sprawdzić, stosując metodę „pull-off”; minimalna przyczepność tynków gipsowych do podłoża z cegły, pustaków lub bloczków betonowych powinna wynosić 0,04 MPa;
• grubości tynków – dokonuje się poprzez bezpośredni pomiar w miejscu odkrywki; liczba pomiarów powinna być określona w specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót;
• prawidłowości tynków na narożach, stykach i przy szczelinach dylatacyjnych, dokonuje się przez oględziny; naroża oraz wszelkie obrzeża tynków powinny być wykonane zgodnie z założeniami projektu; tynki na stykach z powierzchniami inaczej wykończonymi, przy ościeżnicach i podokiennikach, powinny być zabezpieczone przez odcięcie; w miejscach przebiegu szczelin dylatacyjnych tynk powinien być przecięty i wykończony zgodnie z założeniami projektu;
• wyglądu i innych właściwości powierzchni tynków – dokonuje się przez kontrolę wizualną w świetle dziennym oraz za pomocą pomiarów instrumentalnych.

Dla wszystkich odmian tynku niedopuszczalne są:

• wykwity w postaci nalotu wykrystalizowanych na powierzchni tynku roztworów soli przenikających z podłoża, pleśń itp.,
• zacieki w postaci trwałych śladów na powierzchni tynków,
• odstawanie, odparzenia i pęcherze spowodowane niedostateczną przyczepnością tynku do podłoża.

Pęknięcia na powierzchni tynków są niedopuszczalne z wyjątkiem tynków surowych, w których dopuszcza się włoskowate rysy skurczowe. Wypryski i spęcznienia powstające na skutek obecności niezgaszonych cząstek wapna, gliny itp. są niedopuszczalne dla tynków pocienionych, pospolitych, doborowych i wypalanych, natomiast dla tynków surowych są dopuszczalne w liczbie do 5 sztuk na 10 m² tynku.





Prawie na wszystkich powierzchniach ścian mieszkań tynk jest nierówny, pofalowany i brak jest odpowiedniej gładkości oraz jednorodności tynku.
Fot. Mariusz Książek

Widoczne miejscowe nierówności powierzchni otynkowanych wynikające z techniki wykonania tynku (np. ślady wygładzania kielnią lub zacierania packą) są niedopuszczalne dla tynków doborowych, a dla tynków pospolitych dopuszczalne są o szerokości i głębokości do 1 mm oraz długości do 5 cm w liczbie 3 sztuk na 10 m² powierzchni otynkowanej.

Kryteria jakości oceny tynków przy pomiarach instrumentalnych (za pomocą dwumetrowej i metrowej łaty kontrolnej, kątownika budowlanego z ramieniem o długości 1 m) uzależnione są od kategorii odbieranego tynku.

W przypadku odbioru tynków gipsowych maszynowych dokładne kryteria odbioru są przedstawione poniżej. Dopuszczalne odchylenia powierzchni i krawędzi tynków gipsowych wykonywanych maszynowo nie powinny być większe od wartości podanych w tablicy nr 3 normy PN-B 10110:2005:

1. Odchylenie powierzchni tynku od płaszczyzny i krawędzi od linii prostej nie większe niż 5 mm w liczbie nie większej niż 3 na całej długości łaty kontrolnej o długości 2 m.
2. Odchylenie powierzchni i krawędzi od kierunku pionowego nie większe niż 3 mm na długości 1 m i ogółem nie więcej niż 6 mm w pomieszczeniach o wysokości do 3,5 m oraz nie więcej niż 8 mm w pomieszczeniach o wysokości powyżej 3,5 m.
3. Odchylenie powierzchni i krawędzi od kierunku poziomego nie większe niż 4 mm na długości 1 m i ogółem nie więcej niż 8 mm na całej powierzchni ograniczonej przegrodami pionowymi.
4. Odchylenia przecinających się płaszczyzn od kąta przewidzianego w dokumentacji dopuszcza się nie większe niż 4 mm na długości 1 m.
5. Grubość tynku powinna być nie mniejsza niż 2 mm, a na suficie nie więcej niż 15 mm, przyczepność tynku do podłoża powinna być nie mniejsza niż 0,1 MPa.

Prawidłowo wykonany tynk gipsowy powinien mieć powierzchnię płaską, a krawędzie proste lub o innym kształcie i przebiegu, zgodnie z kształtem podłoża i uzgodnieniami. Powierzchnia tynku powinna być gładka, o naturalnym stopniu szorstkości. Barwa tynku powinna być jednolita na całej tynkowanej powierzchni (w pomieszczeniu). Dopuszcza się nieznaczne różnice odcieni barwy. Wygląd powierzchni tynku należy sprawdzić, oglądając ją z odległości 2 m, w świetle naturalnym rozproszonym. Odbiór tynków gipsowych powinien być dokonywany nie wcześniej niż po siedmiu dniach po ich wykonaniu oraz nie później niż przed upływem jednego roku od daty ukończenia robót tynkarskich.


Na podstawie przeprowadzonych pomiarów, badań i sprawdzeń oraz dokonanej oceny makroskopowej i oceny stanu technicznego tynków gipsowych – maszynowych stwierdzono, że błędnie, nieprawidłowo i niezgodnie z polską normą zostało wykonane większość tynków gipsowych – maszynowych we wszystkich badanych pomieszczeniach mieszkalnych (w ponad 70–80% badanych pomieszczeń mieszkalnych). Na licznych powierzchniach ścian i sufitów tynk był nierówny, pofalowany i brak jest odpowiedniej gładkości oraz jednorodności i tynku. Ponad to w licznych przypadkach brak było normatywnie zachowanych kątów prostych w narożnikach, na ścianach i na sufitach pomieszczeń mieszkalnych oraz brak było normatywnie zachowanych pionów na ścianach. Brak było także, w licznych przypadkach, odpowiedniej i normatywnej przyczepności normalnej tynku gipsowego – maszynowego do powierzchni sufitów. Należy podkreślić, że wszystkie zastosowane wyroby budowlane i materiały użyte do robót naprawczych i remontowych, muszą posiadać stosowne dopuszczenia do stosowania w budownictwie (atesty, aprobaty techniczne, certyfikaty, deklaracje zgodności, itp. dokumenty).

Literatura dostępna u autora

dr inż. Mariusz Książek
Instytut Budownictwa
Politechniki Wrocławskiej

dr inż. Mariusz Książek jest adiunktem i pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Instytucie Budownictwa Politechniki Wrocławskiej. Pełni także funkcję Członka Zarządu Głównego Komitetu Trwałości Budowli PZiTB w Warszawie.


CZYTAJ WIĘCEJ

Jakich błędów wystrzegać się w czasie nakładania tynków?
Źle wykonana elewacja - skutki i naprawa błędów

---