Konserwacja elewacji tynkarskich - mapy zniszczeń

Interfejs programu do mapowania stanu zachowania elewacji
Mat. Renova

Prace konserwatorskie w obiektach wpisanych do rejestru, zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi, prowadzić mogą osoby legitymujące się odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem zawodowym w konserwacji zabytków. Wprowadzono również wymóg prowadzenia robót na podstawie programu prac konserwatorskich – dokumentu opracowanego zgodnie z określonymi regułami, posiadającego znamiona pracy badawczej. Wszystkie elementy programu prac konserwatorskich stanowią logiczny ciąg – wiedza o budowie technologicznej obiektu, stanie jego zachowania, przyczynach powstawania zniszczeń i historii pozwalają sformułować właściwe wnioski i zalecenia. Jednym z kluczowych elementów takiego studium są „mapy zniszczeń”.

Mapa zniszczeń to w uproszczeniu rysunek (widok) elewacji z naniesionymi informacjami o stanie jej zachowania. Mapę wykonuje się dla elewacji o zróżnicowanej tektonice czy fakturach, wyposażonej w detale sztukatorskie lub kamienne, ewentualnie w odniesieniu do innych ważnych cech zabytkowych, np. obecności sgraffita lub polichromii. Kluczową cechą mapy zniszczeń jest jej precyzja, którą osiąga się poprzez zastosowanie wykonanych w skali podkładów inwentaryzacyjnych – na przykład rysunków wektorowych lub ortofotomap uzyskanych metodami fotogrametrii lub skanowania laserowego.

Mając odpowiedniej jakości podkład można przystąpić do opracowania mapy zniszczeń. Pierwszym krokiem jest skalowanie rysunku. Przyjmuje się, że dla ukazania możliwie dużej ilości detali skala rysunku powinna mieścić się w przedziale 1:10 – 1:50, nie jest to jednak regułą. Dobór skali powinien być kombinacją stopnia skomplikowania elewacji i jej wielkości. Szczególnie bogate elewacje, jak na przykład bogato dekorowane fasady ratuszy czy kamienic mogą wymagać wykonania rysunku w kilku częściach.



Fragment inwentaryzacji wykonanej metodą mieszaną – geodezyjną i fotogrametryczną
Mat. Renova

Mapa zniszczeń, lub raczej „rysunkowa analiza problematyki konserwatorskiej elewacji” służy do nanoszenia i wizualizacji istotnych informacji o obiekcie zabytkowym. Przygotowując tego rodzaju dokument zwykle zaczyna się od określenia zastosowanych materiałów i technik budowlanych lub artystycznych. Następnie należy pogłębić tę klasyfikację poprzez dodanie informacji na temat historycznych przekształceń (przebudów, uzupełnień i in.) oraz stanu zachowania (np. spękań, rozwarstwień, zawilgoceń, miejsc porażonych mikrobiologicznie, ubytków). Informacje te nanosi się przy pomocy narzędzi umożliwiających oznaczanie punktów lub stref (linie, barwne pola, szrafunki i sygnatury). Pożądaną informacją jest również oznaczenie na rysunku miejsc pobierania próbek materiałowych, wykonanych stratygrafii czy wyników badań wilgotności. Powyższe dane nanosi się na kolejnych warstwach analogicznie jak w programach przeznaczonych do projektowania. Kolejnym etapem może być uzupełnienie rysunku o zakres zalecanych prac konserwatorskich dla poszczególnych elementów.

W uproszczony sposób mapy zniszczeń można wykonywać przy pomocy programów wspomagających projektowanie (CAD), jednak mają one ograniczone możliwości w tym zakresie. Na rynku polskim od niemal dziesięciu lat dostępne jest jednak specjalistyczne oprogramowanie stworzone przez konserwatorów zabytków i przeznaczone specjalnie do tego celu, np. MetigoMap. Umożliwia ono hierarchizację treści mapy zniszczeń poprzez tworzenie systemów i grup oznaczeń, tworzenie legend i rozbudowanych opisów. Programy tego rodzaju pracują na podkładach metrycznych, możliwe jest zatem wyeksportowanie naniesionych danych dotyczących ilości poszczególnych rodzajów zabiegów do aplikacji kosztorysujących.

Mapa zniszczeń stanowi bardzo wartościowe źródło wiedzy o zabytku. Jej prawidłowe wykonanie i zastosowanie na kolejnych etapach realizacji projektu konserwatorskiego wpływa nie tylko na jakość opracowania ale i właściwe oszacowanie kosztów prac. Mapa zniszczeń prowadzona i uzupełniana na bieżąco w okresie prowadzenia prac konserwatorskich stanowi również element dokumentacji powykonawczej.


Maciej Czyński
Renova sp. z o.o.